Aż 65% dzieci, które we wrześniu 2023 roku rozpoczęły edukację szkolną, będzie pracować w zawodach, które jeszcze nie istnieją. Jak przygotować je do życia w cyfrowym świecie, który sami sobie z trudem wyobrażamy?
Dziś już doskonale wiadomo, że pruski model systemu edukacji, stworzony w XIX wieku dla kształcenia posłusznych pracowników fabryk oraz żołnierzy, jest boleśnie nieadekwatny do realiów XXI wieku. Jednak decyzja, w którym kierunku powinny iść jego zmiany, okazuje się niezwykle trudna. Rodzice od dekad zachodzą w głowę, czy powierzyć edukację dzieci placówkom publicznym, czy szukać alternatywnych jej form. A strajki nauczycieli są wpisane w nasz narodowy krajobraz od czasów pierestrojki. Warto więc przyjrzeć się kilku ciekawym rozwiązaniom ze świata, które dają przykład harmonijnego łączenia potrzeb i potencjału współczesnego ucznia z wymaganiami i horyzontami współczesnego świata.
Skandynawski vs azjatycki model edukacji
Finlandia, słynąca z jednego z najlepszych systemów edukacyjnych na świecie, zrobiła z niego swój towar eksportowy. Klucz do sukcesu stanowi tu dbałość o dobrostan uczniów i nauczycieli, którzy cieszą się tu szacunkiem publicznym i godziwym wynagrodzeniem. Ten region Europy stawia też na zabawę i naukę przez doświadczenie (także w kontakcie z naturą), co nie tylko wprowadza więcej ruchu do codziennej szkolnej rutyny, ale również buduje lepszą odporność i kondycję psychofizyczną dzieci, a także ich świadomość środowiskową oraz umiejętność pracy w grupie. Dodając do tego kameralne klasy, swobodę doboru metod dydaktycznych czy brak standaryzowanych tekstów, otrzymujemy przepis na system, w którym nauczyciele lubią swoją pracę, a dzieci lubią chodzić do szkoły.
Po drugiej stronie globu mamy Japonię i Singapur – kraje stawiające na technologię, nauki ścisłe, dyscyplinę i szacunek, dzięki czemu ich uczniowie otrzymują wysokie wyniki w międzynarodowych ocenach edukacyjnych, takich jak PISA (Programme for International Student Assessment). Tajemnicą sukcesu jest włączenie rodziców w proces edukacji, umiejętność praktycznego zastosowania wiedzy, praca w grupie oraz rozwijanie sprawczości (np. w Japonii nie ma woźnych, dzieci same dbają o szkołę). Swoje znaczenia mają też państwowe inwestycje w infrastrukturę szkolną, zarówno w zakresie wyposażenia placówek, jak i rozwoju oraz satysfakcji nauczycieli.
Propedeutyka edukacji cyfrowej
Na Starym Kontynencie przyjęło się zakładać, że nadmierna ekspozycja na ekrany skutkuje uzależnieniem, zaburzeniem koordynacji ruchowej, izolacją społeczną i zaburzeniami sensorycznymi. American Academy of Pediatrics (AAP) zaleca, aby dzieciaki w wieku wczesnoszkolnym spędzały maksymalnie dwie godzinny dziennie przed ekranami, uwzględniając w tym SM, surfowanie po sieci czy granie. To ograniczenie nie obejmuje zajęć edukacyjnych, wykorzystujących technologię.
Chcąc przygotować swoje dzieci do życie w świecie, o którym sami mamy co najwyżej mgliste wyobrażenie, często decydujemy się posłać je już w bardzo młodym wieku na zajęcia dodatkowe z programowania czy robotyki. To dobry pomysł, ale należy mieć na uwadze, że podstawą zdrowego rozwoju w tym okresie są: kontakt z naturą, zabawa w grupie i uczenie się przez doświadczenie. Pamiętajmy też, że większość z tych dzieciaków spędzi dorosłe życie przed ekranami i to prawidłowo rozwinięty system nerwowy pozwoli im dobrze wykonywać pracę w takim środowisku.
Szóstka dla zdrowia dzieci w sieci
- Ustalcie wspólnie, jak długo dziecko może podejmować konkretne aktywności związane z wykorzystaniem technologii. Stoper, choćby ten kuchenny, pomoże wam precyzyjnie odmierzać wyznaczone interwały czasowe.
- Porozmawiaj z dzieckiem o ochronie prywatności – ważne, aby mały człowiek umiał wyłapywać niebezpieczne sytuacje i wiedział, że zawsze ma się do kogo z nimi zgłosić. Wyczulcie też maluchy na mowę nienawiści i hejt – on nie ma ram wiekowych.
- Zainstaluj filtry i aplikacje chroniące dzieci przed treściami nieadekwatnymi do ich wieku.
- Spędzaj czas z dzieckiem podczas jego aktywności online, aby lepiej zrozumieć jego zainteresowania i wprowadzić edukacyjny kontekst do rozrywki.
- Monitoruj używanie przez dziecko urządzeń i aplikacji i jednocześnie zachęcaj do podejmowania różnorodnych aktywności poza technologią.
- Dzieci naśladują dorosłych, ważne jest więc, aby dawać im osobisty dobry przykład umiarkowanego i świadomego korzystania z technologii.
Przygotowanie do życia z AI
Chcemy, aby dzieci jak najszybciej oswajały nowe narzędzia cyfrowe, czasami miewamy nawet takie fantazje, że powinny niejako same z siebie umieć pisać prompty dla chatbotów. Tymczasem bardzo często nawet młodzi dorośli nie wiedzą, jak zacząć pracę z AI i przerasta je kolejne okno do komunikacji tekstowej, w którym trzeba precyzyjnie określić, czego się oczekuje od określonego algorytmu. Zaczynając przygodę z oswajaniem wirtualnej i interaktywnej rzeczywistości, warto podejść do tego jak do odkrywania nowych lądów w ulubionej grze, gdzie w finale czeka na nas nagroda, ale po drodze czyha wiele niebezpieczeństw, takich jak fake newsy czy inny deep fake.
Krótka ścieżka ku wiedzy:
- Wyjaśnij, czym jest sztuczna inteligencja, jakie są jej główne zastosowania i jaki może mieć wpływ na codzienne życie. Użyj prostych i zrozumiałych dla dziecka przykładów, takich jak rekomendacje filmów na platformach streamingowych czy asystenci głosowi typu Siri czy Google Assistant.
- Przypomnij dziecku zasady bezpieczeństwa online. Podkreśl wagę ochrony danych osobowych i poufności wrażliwych informacji. Naucz dzieci rozpoznawać bezpieczne i godne zaufania strony oraz usługi.
- Uczul dzieci, aby podchodziły krytycznie do informacji otrzymywanych od AI. Zachęcaj do weryfikowania informacji z wiarygodnych źródeł.
- Zaproponuj dzieciom praktyczne ćwiczenia z użyciem AI, takie jak tworzenie prostych projektów z użyciem chatbotów GPT lub innych edukacyjnych narzędzi AI. Wiele platform oferuje kursy i zabawy edukacyjne odpowiednie dla różnych kategorii wiekowych.
- Rozmawiaj o etycznych aspektach (uczciwość, poufność, odpowiedzialność) i społecznych konsekwencjach (zmiany na rynku pracy) korzystania z AI.
- Ustalcie wspólnie rozsądne granice czasowe korzystania z narzędzi cyfrowych.
- Inspiruj – pokaż, jak AI pomaga ci w codziennych aktywnościach.
Jako istoty, które wyewoluowały na sawannie, poza nieustającym głodem wiedzy mamy też atawistyczną potrzebę bezpośredniego kontaktu z naturą. Odgrywa on kluczową rolę w edukacji wczesnoszkolnej, wpływając pozytywnie na rozwój fizyczny, emocjonalny, społeczny oraz poznawczy dzieci. Pamiętajmy: umiejętności technologiczne są ważne, ale kontakt z naturą jest kluczowy. Zatem zanim zaczniemy planować rozwój kompetencji technologicznych dzieci, zadbajmy o odpowiednią dawkę zajęć ruchowych (najlepiej na świeżym powietrzu) i kreatywnych, które przygotują młody organizm na dalsze wyzwania. Wypoczęty, harmonijnie rozwinięty i przygotowany młody człowiek będzie potrafił zdrowo i odpowiedzialnie korzystać z potencjału technologii. A mądrze przyswajana technologia pozwoli nam wszystkim lepiej żyć zarówno dziś, jak i przyszłości.
Menu wiedzy:
- książka: D. Markova, Twoje dziecko jest inteligentne
- książka: J. Suchecka, Nie powiem ci, że wszystko będzie dobrze
- książka: M. Bigaj, Wychowanie przy ekranie. Jak przygotować dziecko do życia w sieci?
- książka: M. Napiórkowski, Naprawić przyszłość
- książka: R. Louv, Ostatnie dziecko lasu. Jak ocalić nasze dzieci przed zespołem deficytu natury
- artykuł: A. Frangoul, Artificial intelligence will create more jobs than it destroys? That’s what PwC says,
- artykuł: C.B. Frey, M.A. Osborne, The future of employment: how susceptible are jobs to computerisation?
